Een van de grootste problemen in onze maatschappij is de manier waarop we aankijken tegen mensen met psychische problemen. De hardnekkige mythe dat je mentale problemen zou kunnen oplossen door een andere houding aan te nemen of anders/positiever te gaan denken is extreem hardnekkig.
De waarheid is dat psychische beperkingen en ziektes net zo echt zijn als lichamelijke. Alleen ze zijn voor andere mensen vaak onzichtbaar. Overigens is een stel hersens óók een orgaan – dus dat onderscheid is maar ten dele te maken. In hersens scans zijn de gevolgen van trauma zichtbaar. Psychische letsel is dus ook echt letsel.
Iemand die lijdt aan hallucinaties als gevolg van schizofrenie bijvoorbeeld is niet een minder persoon dan jij omdat jij die ziekte niet hebt. Het woord gekte valt al snel. En met dat woord wordt iemand ook meteen veroordeeld. Er zit een negatieve lading aan dat woord. Gek – dus spoort niet/is niet goed bij zijn/haar/hun hoofd. En indirect suggereer je ook dat die persoon dat valt aan te rekenen, dat die persoon daar zelf schuld aan heeft. Een negatief oordeel dus naar iemand die daar zelf niks aan kan doen. En dat is zeer ten onrechte. Het is alsof je tegen een persoon zonder benen zegt dat ie moet gaan lopen, net als ieder ander en zich niet zo moet aanstellen.
Mensen gaan daarnaast teveel uit van hun eigen ervaringen en denken dat de ervaringen van anderen soortgelijk zullen zijn. Niets is minder waar. Als je een paar melancholische dagen van je af weet te schudden door een wandeling in het bos wil dat niet zeggen dat je een depressie hebt overwonnen. En wil dat niet zeggen dat je de volgende keer dat je iemand spreekt die verteld dat die lijdt aan depressie het advies kunt geven dat die persoon maar even een flinke wandeling in het bos moet maken en dat het dan wel weer zou moeten gaan. Als je depressie niet kent weet je stomweg niet waar je het over hebt. Geloof me, ik weet dat. Ik lijdt al decennia aan depressie.
Veel lijden is niet zichtbaar voor anderen. Ik zal een voorbeeld geven uit mijn eigen leven. Ik zelf ken dagen dat ik last heb van hele erge vermoeidheid, wat mijn depressie verergert. Ik kan dan ineens heel erg opzien tegen iets waar ik eigenlijk erg naar uitkijk. Dat roept interne conflicten in mezelf op omdat een deel nog steeds wil gaan en een ander deel denkt beter af te zijn thuis te blijven. In zo’n periode heb ik een optreden gemist met een van mijn trombone helden uit de ska reggae wereld. Iets waar ik nu nog steeds last van heb. Ook heb ik meerdere leuke optredens en feestjes gemist hierdoor. Ik raak dan op zo’n moment in paniek omdat ik niet meer weet wat ik moet doen wat de boel verergert, ik weet vervolgens niet goed meer wat ik het liefste zou willen en dat doet mij dan besluiten de boel af te zeggen. Als ik dan de volgende dag wakker wordt heb ik heel veel last van spijt gevoelens en zelf verwijt. En vindt ik dat ik gewoon had moeten gaan. De buitenwereld krijgt dan alleen mee dat ik afzeg. Dat ik er niet ben.
Of op sommige avonden kan ik slecht contact maken met andere mensen door mijn autisme. Vooral tijdens evenementen in drukke locaties. Soms kom ik dan ook nog eens in een shutdown terecht, wat maakt dat ik me vaak uren apathisch voel en moeizaam gesprekken kan voeren. Ik ben dan na afloop doodmoe, uitgeput en voel veel verdriet omdat ik in een ruimte geweest ben met mensen om wie ik geef maar geen écht contact kon maken. Alsof er een glazen muur om jezelf heen staat. De buitenwereld krijgt dan alleen mee dat ik wat stil was.
Mensen hebben sterke beelden en associaties bij ziekte beelden. Er wordt autisten vaak verweten star te zijn, maar in mijn ervaring geldt dat eigenlijk meer voor neurotypische mensen. Bij depressie bijvoorbeeld hoort volgens veel neurotypische mensen dat je dagen in bed blijft liggen met de gordijnen dicht. Maar ik ben chronisch depressief en sta iedere dag op en ga iedere dag naar buiten. Dat betekend niet dat ik niet meer depressief ben maar het betekend dat ik tegen de depressie in ga (wat veel energie en wilskracht kost) omdat ik weet dat als ik dat niet doe dat ik dan nog verder wegzak in de depressie – en dat wil ik niet.
Noa Pothoven – die in 2019 op 17 jarige leeftijd het leven verliet als gevolg van een veel te zware strijd tegen anorexia, PTSS en de Nederlandse hulpverlening zei daarover iets soortgelijks: als je op gewicht bent wil dat niet zeggen dat je dus ook van je anorexia af bent. Ook schrijft ze onderstaand gedicht:
Op internet kom ik veel veroordelingen tegen van mensen die denken te weten hoe het in Noa’s hoofd er uit moet hebben gezien. En die claimen te weten dat als ze maar had doorgezet ze er wel bovenop was gekomen. Geloof mij – die mensen hadden in haar schoenen nog niet eens de helft van de jaren waarin ze moest lijden vol weten te maken. Noa was super sterk.
Bekijk hier het nummer wat ik maakte met dichtregels van Noa:
https://www.youtube.com/watch?v=OGqY5j0K4mg
OORDEEL NIET. VEROORDEEL NIET. EN KIJK NIET NEER OP MENSEN DIE MENTAAL LIJDEN. JE HEBT GEEN IDEE.
Obed
28-09-2025